Ukraińcy dają nam pracę, bo coraz częściej zakładają tu firmy

Patrzmy w przyszłość

– Wśród cudzoziemców prowadzących firmy w Polsce jest coraz więcej Ukraińców. Także oni stanowią najliczniejszą grupę obcokrajowców – przedsiębiorców na Opolszczyźnie – mówi dr Sabina Kubiciel-Lodzińska z Wydziału Ekonomii i Zarządzania Politechniki Opolskiej. Wspólnie z dr Jolantą Maj oraz dr. inż. Piotrem Bębenkiem przeprowadzili pierwsze w województwie opolskim badanie wśród obcokrajowców prowadzących działalność gospodarczą. – Wśród naszych respondentów poza Niemcami i Ukraińcami były także osoby pochodzące z Armenii, Gruzji, Turcji, Libii oraz Włoch – dodaje.

Województwo opolskie pod względem procesów migracyjnych jest wyjątkowe, tu od lat wyjeżdża się za granicę w poszukiwaniu pracy, a to nie pozostaje przecież bez konsekwencji społecznych, demograficznych czy ekonomicznych. Nic więc dziwnego, że województwo opolskie stało się swoistym „laboratorium” badań procesów migracyjnych, w szczególności emigracji zarobkowej. Jednak przedsiębiorczość obcokrajowców nie była w regionie do tej pory analizowana. W całej Polsce jest zaledwie kilka podobnych badań. – A to kwestia, która może mieć ogromny wpływ na rozwój gospodarczy – podkreśla dr Jolanta Maj. Dlatego analizy prowadzone były na potrzeby opolskiego urzędu marszałkowskiego.

Determinacja i samodzielność

Stereotypowo obywateli państw Europy Wschodniej, a w szczególności Ukrainy, postrzega się jako siłę roboczą wykorzystywaną przez krajowe firmy. Okazuje się jednak, że właśnie Ukraińcy wykazują się wyjątkową aktywnością w kwestii zakładania własnych firm. Ponad 36 proc. przedsiębiorców zarejestrowanych na Opolszczyźnie w ZUS stanowią właśnie obywatele tego państwa. To oznacza, że na Opolszczyźnie prowadzą ponad 100 firm. W skali kraju więcej Ukraińców (procentowo) decyduje się na prowadzenie własnej działalności tylko w województwie podkarpackim.

Kim jest opolski przedsiębiorca – cudzoziemiec? To mężczyzna w wieku 26-30 lat działający w usługach, prowadzący mikroprzedsiębiorstwo. Z reguły z wykształceniem wyższym.

– Na założenie firmy w województwie opolskim decydują się osoby, które właściwie dopiero przyjechały do Polski – wyjaśnia dr Jolanta Maj. – W związku z tym należy przyjąć, że nie miały większego doświadczenia w radzeniu sobie z administracją, nie znały też dobrze polskich przepisów i kultury. Może to świadczyć o ich determinacji związanej z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej. Większość cudzoziemców zakładała firmy samodzielnie – dodaje.

Na głęboką wodę

– To dość wyjątkowa sytuacja, bo np. doświadczenia niemieckie pokazały, że na uruchomienie własnej firmy decydują się najczęściej obcokrajowcy, którzy przebywają w tym kraju więcej niż 15 lat. Mają więc już wiedzę na temat koniecznych formalności – komentuje dr Kubiciel-Lodzińska.

W Unii Europejskiej w 2016 r. prawie 10 proc. osób, które otworzyły własne biznesy, stanowili imigranci, 2/3 z nich urodziło się poza Unią Europejską. Śmiało można założyć, że część z nich decydowała się na własny biznes, ponieważ nie mogli znaleźć satysfakcjonującej ich pracy.

Z badań przeprowadzonych na Opolszczyźnie wynika, że cudzoziemcy na założenie firmy zdecydowali się, bo chcieli być samodzielni i niezależni. Prowadzenie własnego biznesu dało im też między innymi możliwość wyższych zarobków.

– Nasi respondenci nie wskazywali, że prowadzenie działalności gospodarczej zostało na nich „wymuszone” przez pracodawcę lub brak możliwości znalezienia zatrudnienia – przyznaje dr inż. Piotr Bębenek. – To optymistyczny wynik, który może świadczyć o tym, że na prowadzenie własnej działalności gospodarczej decydują się osoby zmotywowane, widzące swoją przyszłość w biznesie – uważa.

Czym się głównie zajmują obcokrajowcy? Ci, do których udało się dotrzeć podczas badania, prowadzili na Opolszczyźnie m.in. firmy hotelarsko-gastronomiczne, budowlane, meblarskie, elektroniczne. Działają w branży usług fryzjersko-kosmetycznych. Zakładają również przedsiębiorstwa ze sfery nowych technologii.

Obcokrajowcy czują się tu dobrze

Imigranci, którzy na Opolszczyźnie otworzyli firmy, tworzą także nowe miejsca pracy.

– W ich firmach najczęściej zatrudniane są osoby pochodzenia polskiego i ukraińskiego – dodaje dr Kubiciel-Lodzińska. – Zatem firmy zakładane przez cudzoziemców stanowią szansę również dla polskich pracowników na znalezienie pracy.

Co więcej, połowa ankietowanych przedsiębiorców stwierdziła, że do końca 2019 r. zwiększy się zatrudnienie w ich firmach.

– Ponad połowa badanych obcokrajowców stwierdziła, że założyła firmy, ponieważ ich pochodzenie daje im kwalifikacje i umiejętności, których inni raczej nie posiadają. Uznali to za atut, który mogą wykorzystać, prowadząc działalność gospodarczą. Cudzoziemcy czują się w województwie opolskim akceptowani, a ich odrębność nie jest przeszkodą w aktywnym uczestniczeniu w życiu społeczno-gospodarczym – uważa dr Bębenek.

– Może to świadczyć o przewadze województwa opolskiego jako regionu wielokulturowego, w którym akceptowani są cudzoziemcy – dodaje dr Maj. – To także sygnał, że bycie imigrantem nie stanowi ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej.

Boją się urzędów

Ale sami przedsiębiorcy obcokrajowcy przyznają, że problemów im nie brakuje. Najczęściej mówili o skomplikowanych i złożonych procedurach administracyjnych, nieznajomości przepisów prawnych czy problemach ze znalezieniem wykwalifikowanych pracowników. Oczywiście barierą jest też język. – W urzędach brakuje pracowników, którzy obsługiwaliby petentów w językach obcych – uważa dr inż. Bębenek. – Utworzenie stanowisk do obsługi klientów niepolskojęzycznych mogłoby być wyróżnikiem województwa opolskiego – dodaje.

Według dr. Bębenka badania pokazały, że cudzoziemcy niemalże nie znają instytucji wspierających przedsiębiorców, takich jak izby gospodarcze, OCRG czy lokalne grupy działania. – Wynika to m.in. z ich obawy przed kontaktem z instytucjami, problemów z komunikacją, brakiem „celowej” oferty dla cudzoziemców. Poprawienie sytuacji w tych obszarach może zwiększyć atrakcyjność województwa opolskiego dla obcokrajowców – ocenia.

To jest potencjał

Doświadczenia innych krajów pokazują, że cudzoziemcy często tworzą przedsiębiorstwa adresowane do reprezentantów swojej grupy etnicznej. Na Opolszczyźnie jest inaczej. Badani obcokrajowcy deklarowali, że ich klientami są głównie Polacy.

– To bardzo optymistyczny wynik, bo pokazuje, że firmy prowadzone przez obcokrajowców adresują swoją ofertę do szerokiego grona odbiorców – wyjaśnia dr Kubiciel-Lodzińska. – Nie są to więc przedsiębiorstwa działające w niszach.

Autorzy badań oceniają jednak, że poziom przedsiębiorczości imigrantów na Opolszczyźnie w porównaniu z innymi województwami jest dość niski. A więc jest to obszar, który należy wesprzeć.

– Opolszczyzna, która pod względem wskaźników innowacyjności lokuje się na odległych miejscach, być może powinna wykorzystać potencjał, jaki stanowią imigranci – podsumowuje dr Maj. – Ale trzeba mieć świadomość, że jest to proces długotrwały, który może przynieść efekty dopiero w drugim lub trzecim pokoleniu migrantów.