To na Opolszczyźnie zaczynało się polskie reggae

Zespół wystartował z wielkim przytupem, albowiem praktycznie z marszu zaczął odnosić sukcesy w różnego rodzaju konkursach - bardzo przecież popularnych w latach 80-tych ubiegłego wieku - jak "Fama", "Reggae Camping", "Reggae Nad Wartą" czy... kojarzony raczej z punkiem festiwal w Jarocinie.

Mimo to na ich pierwszą płytę z prawdziwego zdarzenia trzeba było poczekać blisko 10 lat! Wydawnictwo "One Love" sprzedało się w kilkudziesięciu tysiącach egzemplarzy, nic więc dziwnego, że kapela szybko poszła za ciosem i kilkanaście miesięcy później światło ujrzała produkcja "Eye".

Później jednak ich tempo wyraźnie spadło, albowiem kolejne longplaye ukazywały się w latach w 2000 i 2012. A zatem cztery płyty na 33 lata istnienia to na pewno nie dużo, ale dzięki nim mamy też możliwość posłuchania takich hitów jak: "Czas" (wideo wyżej), "Słuchaj mnie", "Gdzie jesteś?", "Jak łzy", "Daj mi siłę" czy "Alarm". W dodatku na przyszły rok ma ukazać się nowy album.

Choć Bakshish (swego czasu zmienili nazwę) istnieje już tak długo to wciąż nie poddaje się przemijającym modom i mimo przeciwności losu wciąż wychodzi do słuchaczy z pozytywnym przesłaniem, a jego znaczenie dla polskiej sceny reggae jest niepodważalne. Co ciekawe przez jego skład przewinęły się wielu muzyków, z których znaczna część stanowi teraz czołówkę polskiej sceny muzycznej.

Cały czas jednak na czele grupy stoi jej charyzmatyczny wokalista, autor tekstów i muzyki Jarek "Jarex" Kowalczyk. Razem z nim grają natomiast: Michał Kotas (gitara rytmiczna), Szymon Chudy (gitara), Damian Poprawa (gitara basowa), Tomasz Łukasiewicz (perkusja), Janusz Binkowski (instrumenty klawiszowe) oraz Anna Mrożek (vocal).

Łukasz Baliński: Jak to się stało, że w środku stanu wojennego powstał zespół z muzyką, której korzenie są na słonecznej Jamajce?

Jarek "Jarex" Kowalczyk: Zaczęło się od nudy małych miasteczek. Kilku młodych chłopaków próbowało coś robić z muzyką. Było parę zespołów chałturniczych, jakiś punkowy, jakiś nowofalowy i tyle. Zresztą myśmy z nich się właśnie wywodzili, bo jeśli mam wracać do naszych początków to musze wspomnieć o punk-rocku. Gdyby tego nie było, nie byłoby naszego reggae i nas w nim, ale jak zaczęło nam w tym punk-rocku brakować odpowiedzi na pytania, które życie stawiało świadomości dorastającego człowieka, to okazało się, że ta nowa filozofia, także i muzycznie - co jakoś tak się fajnie zgrywało - odpowiada naszemu rozwojowi emocjonalnemu i intelektualnemu. Do tego w tamtych czasach ta integracja na poziomie punk reggae party, szczególnie na zachodzie, była na wysokim poziomie.

No dobrze, ale punk, rock, metal, zimna fala wpasowują się w szare lata 80-te. A jak w tym wszystkim odnajdywało się reggae?

- Trudno powiedzieć o odnalezieniu się na początku, bo Kluczbork to małe miasto i po jakimś czasie zaczęliśmy rozglądać się za wyjazdami na koncerty do większych ośrodków, jak choćby do Warszawy gdzie np. graliśmy z również zawiązującym się wówczas Kultem. Później pojawiły się konkursy w których też chcieliśmy się mierzyć i powiem szczerze, że byliśmy ogromnym zaskoczeniem dla wszystkich scen i reprezentantów poszczególnych gatunków muzycznych, bo oni tego nie znali. Jeśli już ktoś kojarzył to w takiej delikatnej wersji jak u Kory w "Kocham Cię kochanie moje", czy innych kawałkach quasi reggae. Idąc dalej to np. punkowcy patrzyli na nas jako na część tej rewolucyjnej strony, na zasadzie anty-systemowy przekaz, a hippisi - chyba ze względu na nasze kolorowe stroje, dready itp. - widzieli w nas posthipisowski klimat. Metalowcy w ogóle nie wiedzieli o co chodzi.

Żeby było śmieszniej to weszliśmy w to nie umiejąc praktycznie grać. Niektórzy mieli jakieś tam podstawy, ale z reguły to dopiero uczyliśmy się i bardzo tego chcieliśmy. Do dzisiaj mówię dzieciakom, które coś próbują robić w tę stronę: "pamiętajcie, wystarczy się uprzeć". Ja zostałem wokalistą, bo nie było innego wyjścia: zacząłem jeszcze w punkowej kapeli i tak już zostało. Koledzy też pomału zaczęli spełniać swoje marzenia o graniu na poszczególnych instrumentach.

Ówczesna władza, społeczeństwo nie było jednak wam zbyt przychylne.

- Miasto nas nie lubiło. Od razu byliśmy kojarzeni źle, z najciemniejszą stroną tego wszystkiego. Raz to nawet ksiądz mnie z kościoła za wygląd wyprosił (śmiech). Nawet teraz po wielu latach chyba tylko organizatorzy Stolica Reggae Festival gdzieś się odwołują do tamtych czasów. Poza tym nie widzę niczego co by o tym wszystkim w Kluczborku przypominało. Miasto w ogóle nie korzysta z tego, że była tam cała masa zespołów, muzyków. Czasami wręcz wydaje mi się, iż się tego wstydzi. Choćby dopiero niedawno dostaliśmy nagrodę od powiatu. Po ponad 30 latach istnienia ktoś chyba sobie o nas przypomniał. Podejrzewam, że to ktoś z naszych rówieśników z tamtych czasów (śmiech).

Musieliście więc niejako od początku radzić sobie sami.

- Dla mnie na początku sukcesem mentalnym było to, że jako gówniarze staraliśmy się w ogóle stamtąd wyrwać. Mieliśmy świadomość, że trzeba jeździć do dużych miast, przeskoczyć tę barierę małomiasteczkowości. Jeden z pierwszych koncertów zagraliśmy w Poznaniu, gdzie wystąpiliśmy choćby z zespołem z którego powstał później Mr. Zoob. Nie mając telefonu, internetu, prasy branżowej, potrafiliśmy się skontaktować z menadżerami sali czy knajpy i jechać też do stolicy grać koncert.

Potem wzięliśmy udział w konkursie "Kto najlepszy w tym rocku" w ramach Ogólnopolskiego Turnieju Młodych Talentów i skończyliśmy na trzecim czy czwartym miejscu. W tym samym roku wybrano nas również do najlepszej 10 konkursu festiwalu jarocińskiego. Tak w ogóle to tam najpierw pojechaliśmy na imprezę, mieszkaliśmy na polu namiotowym i dopiero na miejscu zapadła decyzja o udziale w przesłuchaniu w Domu Kultury, gdzie zwrócono na nas uwagę. Tym bardziej, że wówczas występowaliśmy w trzynastoosobowym składzie, a do tego byliśmy bardzo kolorowi. Od tego momentu zaczęła się, jak ja to mówię, nasza kariera profesjonalna pozbawiona profitu.

No właśnie. Pierwszą płytę wydaliście mniej więcej po 10 latach istnienia. Czemu trzeba było tak długo czekać?

- Nikt nas chyba wtedy nie chciał wydać. Dopiero w latach 90-tych zaczęliśmy za własne pieniądze realizować nagrania. Najpierw w Radio Sygnałach na ówczesnym WSP i tu trzeba wspomnieć i podziękować tym ludziom, którzy wtedy tam działali, bo ich pomoc i trud były nieocenione, a sprzęt bardzo mocno odbiegał od tego co mają tam dzisiaj. Patrząc z obecnej perspektywy to w miarę profesjonalne nagranie poczyniliśmy chyba jeszcze później, bo w Radio Opole. Potem rozesłaliśmy materiał po kilku wytwórniach i nikt tego nie chciał. Wtedy chyba wychodziły rzeczy, które miały wyjść. Kaseta była jednak rozprowadzana tzw. "sposobem podziemnym" czyli przegrywanie, xero okładek itp.

Można jednak was znaleźć na jednej z najbardziej kultowych kaset lat 80-tych "Fala" gdzie widniejecie obok takich tuzów jak: Armia, Moskwa czy Tilt.

- W tym wypadku wszystko zaczęło się od nagrania do programu, gdzie daliśmy koncert m.in. razem z Daabem. Nigdy jednak to w całości nie ujrzało światła dziennego, bo jakoś tak w tym czasie najpierw umarł Leonid Breżniew, później Jurij Andropow i cały czas był niejako klimat żałoby narodowej. Zaginęły nagrania, a piosenka z tego koncertu znalazła się na tej "Fali" z tymże w dziwnie przyspieszonym tempie. Ktoś później jednak wrzucił ten kawałek też na serwis youtube, a my to daliśmy na swoją stronę i było nie mało śmiechu. Nikt nie wierzył, że to my (wideo wyżej).

W pewnym momencie trzeba było jednak trochę ograniczyć działalność ze względu na pańską chorobę.

- Faktycznie, były pewne momenty jej zminimalizowania, a to ze względu na pewne przejścia. Po prostu był taki czas, że koledzy stracili zaufanie do mojego zdrowia. To w ogóle był ciężki okres w życiu. Ja umierałem kilka razy w tygodniu. Widziałem jak coś się kończy, jak ludzie z mojego otoczenia znikają. Po to jednak upadamy, żeby się podnieść. A granie to jest moja terapia. Miałem parę takich sytuacji, że wchodziłem na scenę z gorączką 39 stopni i schodziłem z niej zdrowy. Potrafiłem zaraz po dializie zagrać koncert, bo sobie nie wyobrażałem, żebym miał nie zagrać. Muzyka to moja fizjonomia, fizjologia i filozofia. To wszystko robię dosyć odruchowo i chyba sczezłbym gdybym przestał.

To wtedy gdy miał pan więcej czasu pojawił się projekt techno-dubowy Tabu Duby?

- Nie, nie. To pojawiło się wtedy gdy zwiększyły się moje możliwości pod względem sprzętu muzycznego, bo z wyjazdów do Niemiec dużo tego przywoziliśmy, choć były to rzeczy używane. Nie zarabialiśmy tam za bardzo na graniu, natomiast mogliśmy kupić sobie co potrzebne. Dzięki temu mieliśmy podstawy, żeby rozpocząć pierwsze tego typu produkcje, zresztą to był projekt czysto domowy. Ja coś zrobiłem, kumpel coś dograł i tak to się rozkręcało. Jakościowo to było beznadziejne, ale z tego co kojarzę to zainspirowało naprawdę sporo ludzi

Branżowe pismo "Tylko Rock" chwaliło pierwszą płytę, która notabene powstawała z córką na kolanie. Co ciekawe jej płacz nawet został w jednej z piosenek uwieczniony, bo dogrywałem jakiś wokal, a ona zaczynała płakać i to się jakoś tak fajnie zgrało, że postanowiłem to zostawić (śmiech). Szczerze mówiąc to tylko jedna płyta została zrobiona profesjonalnie. I na tym na razie zakończyłem tę stronę działalności.

Te wspomniane koncerty to te same występy w trakcie Dni Chaosu w Hanowerze, w samym środku walk pomiędzy policją, a anarchistami?

- Ten występ już trochę obrósł legendą, a przecież podobna impreza odbywała się w Polsce w Brodnicy, gdzie latały płyty chodnikowe, ale to nie przeciwko muzykom, ale przeciwko milicji, choć np. Daab bał się wyjść na scenę, ale gdy zaczęły z niej płynąć dźwięki reggae to się uspokoiło. Potem pojechaliśmy do Jarocina, gdzie też były zamieszki i stamtąd prosto do Hanoweru, gdzie nawet nie wiedzieliśmy, że była taka zadyma. My zostaliśmy pięknie przyjęci, było  mnóstwo ludzi i wszystko odbywało się naprawdę spokojnie.

A pierwszy występ zapadł w pamięć?

- Graliśmy na pożegnanie maturzystów w auli LO w Kluczborku, więc to musiał być maj albo czerwiec 1982 roku jak żeśmy się formowali. Koncert w tym wypadku to też chyba za duże słowo. Nauczyciele wyszli, my rozstawiliśmy sprzęt, ale np. nie było oświetlenia i ludzie palili gazety, żeby cokolwiek było widać. To się jednak szybko skończyło, bo bodajże po trzech piosenkach ktoś przyszedł i nakazał wszystko wyłączyć.

Przez Bakszysz przewinęło się naprawdę wielu muzyków. Skąd te zmiany?

- Po prostu tak już bywa w życiu. Ten zespół powstał na bazie relacji przyjacielskich i w dużej mierze zawsze się na tym opierał. A często się zdarza, iż relacji przyjacielskich nie utrzymuje się przez całe życie. Niektórzy też dostawali inne propozycję. Jest naprawdę wielu muzyków wychowanych u nas, którzy teraz robią dobre rzeczy gdzieś indziej. Paru z nich założyło swoje kapele. Byliśmy fajnym zaczynem, fermentem do wielu projektów. Ja zawsze staram się widzieć dobrą stronę. Ludzie przychodzą i odchodzą, każdy z nas ma to w życiu. A ilu nas wszystkich było, to nigdy nie liczyłem, nie dałbym rady się bawić w takie rzeczy.

Po tych ponad 30 latach zmieniło się pańskie podejście do swojej muzyki?

- Myślę, że przez ten czas nauczyłem się w końcu grać i śpiewać (śmiech). Pracuje jednak cały czas tak samo, bo u mnie w większości przypadków jest tak, że piosenka powstaje dużo wcześniej nim trafi na płytę. W przypadku tekstów często zapisuje myśli i mam przez to całe szuflady rozrzuconych kartek, a potem jak się zgrywają to je łącze. A zgrywa się wszystko, bo ja piszę cały czas o tym samym... o życiu.

Jeszcze się chce?

- Ja żyje muzyką i dla mnie częścią świata muzycznego jest moja twórczość. Więc jestem z tych ludzi, którzy nie patrzą, że są na coś za starzy, robię swoje. Tym bardziej, że wciąż mam mnóstwo sygnałów, że to się podoba. Czasem nawet ochroniarze podchodzą i mówią po koncercie, że było bardzo fajnie, a to jest już dla mnie kosmos. Człowiek, który stoi tyłem do sceny, jest tu raczej przypadkowo, mówi, że mu się dobrze słuchało. To też jest dla mnie sygnał. Czyli jakąś wartość znalazł.

Czegoś pan żałuje po tak długim czasie w jednym zespole, coś by zostawił, coś zmienił?

- Cały czas coś zmieniamy, staramy się iść do przodu. Z każdego składu Bakszysza jestem zadowolony, cieszę się też, że ludzie są z nami razem. Chciałbym jednak, żeby w kraju było inaczej, żeby muzycy mogli mieć wolną głowę do tworzenia, mieli zapewniony byt. Było źle, a jest beznadziejnie w tym przypadku.

Czyli nie da się teraz wyżyć z muzyki reggae?

- Ja np. nie jestem człowiekiem żyjącym tylko z tego. Po prostu mówię o sobie, że jestem muzykiem amatorem, albo raczej muzykiem ludowym i uprawiam folklor miejski, bo pochodzę z miasta.

No tak: Kamil Bednarek kojarzony najbardziej ze stylistką reggae coraz bardziej odchodzi od tego nurtu...

- Jest wielu wykonawców, którzy korzystają z tego dorobku. Uwielbiam Grubsona, Jamala, ale oni stricte reggae to tak po prawdzie nie grają. Raczej z nim korespondują, ale przy okazji to się jakoś łączy i fajnie, że się to ludziom podoba. I z tego wszystkiego to chyba Bednarek jest wciąż najbardziej reggae. Przede wszystkim jednak liczy się to, że jak muzyka jest dobra, to zawsze się obroni, niezależnie od gatunku. Ja też się nigdy nie upierałem, że gramy reggae, bo jak np. teraz posłucham muzyki z Jamajki to naprawdę mogę pomyśleć, że daleko nam do tamtych rytmów stylistycznie.

To jakie plany na przyszłość?

- Na wiosnę chcemy wydać nową płytę czyli jeśli tak mówię to pewnie stanie się to latem... choć z drugiej strony jak teraz wywiad się ukaże, to zobliguje mnie to do pracy i realizacji terminu (śmiech). No i chciałbym znaleźć stałe miejsce na próby.

Tym bardziej, że jesteście teraz z różnych miast. Opole, Kluczbork, Częstochowa, Katowice. Gdzie jest teraz wasza siedziba?

- Doszedł jeszcze Brzeg. A siedziba jest tam gdzie członkowie. Co ma pewne plusy, bo jesteśmy z tylu miast, że jak będziemy się starać o jakąś pomoc czy dotacje to jesteśmy w uprzywilejowanej sytuacji, gdyż możemy to robić w wielu miejscach (śmiech). Serce jest jednak na Opolszczyźnie, bo ja sam w Opolu mieszkam już prawie 30 lat.