Miasta najbardziej zrównoważonego rozwoju. Jak wypadło Opole? [RAPORT]

Raport pod nazwą "Zrównoważony rozwój miast" został przygotowany przez Politykę Insight na zamówienie Polskiej Fundacji im. Roberta Schumana i Fundacji Konrada Adenauera w Polsce. Wszystko w ramach projektu Europolis.

Zbadano 66 miast na prawach powiatu, które realizują strategię zrównoważonego rozwoju. - I nie chodzi tylko o dokument przygotowany przez lokalny samorząd, ale realne działania, które podnoszą jakość życia i nie przenoszą jednocześnie kosztów na kolejne pokolenia - piszą autorzy raportu.

Jeśli od lat w budżecie miasta 80 proc. pieniędzy na inwestycje idzie na budowę i remonty dróg, to zapewne brakuje miejsc w przedszkolach, a parki zarastają chaszczami. To najbardziej popularny przykład odchylenia od ścieżki zrównoważonego rozwoju w polskich miastach. Jednak czynników, które wpływają na ocenę zrównoważenia, jest więcej niż dobry transport czy ilość zieleni.

Dlatego Polityka Insight oceniła rozwój miast w trzech wymiarach: środowiskowym, politycznym, gospodarczym i społecznym. Wzięła jednak pod uwagę aż 71 wskaźników, np. energetykę na poziomie lokalnym, ochronę powietrza, gospodarkę odpadami, zatrudnienie, transport, zmiany demograficzne, ubóstwo i warunki życia, edukację, przestępczość, wypadki drogowe. Ale także otwartość i uczestnictwo w życiu publicznym czy instrumenty ekonomiczne samorządów. Wszystkie mierniki były najpierw poddane standaryzacji i liczono je jako średnią dla lat 2012-2014, by zrównoważyć ewentualne chwilowe zmiany koniunktury. Ten okres to zarazem czas największej prosperity finansowej w historii polskich miast, wynikającej zarówno z rozwoju gospodarczego Polski, jak i dotacji unijnych. Ranking w raporcie powstał na bazie uśrednienia wyników w czterech wspomnianych grupach oceny rozwoju.

Pierwsza dwójka w klasyfikacji generalnej to Warszawa i Sopot, ale niewiele gorsze oceny mają Bielsko-Biała, Gdańsk, Kraków czy Poznań. Zwycięzcy rankingu znaleźli się na pierwszych miejscach dzięki prężnej gospodarce, bo ocenę za rozwój środowiska mają raczej niższą. Bielsko-Biała z kolei najwięcej punktów uzbierała za stabilną politykę i jakość środowiska. Gdańsk z kolei wypadł gorzej pod względem jakości życia i rozwoju społecznego. Natomiast Kraków został pozbawiony podium z powodu niskiej jakości środowiska - miasto ma olbrzymi kłopot z zanieczyszczeniem powietrza.
Warto podkreślić, że wiele czynników mających wpływ na sytuację miasta jest często całkowicie niezależnych od możliwości działania samorządów. Bo np. położenie geograficzne ma przełożenie na jakość środowiska - Kraków ma utrudnioną walkę o czyste powietrze, bo leży w niecce. Tkanka społeczno-kulturowa Poznania ma z kolei przełożenie na zaangażowanie pracowników i ich mobilność w poszukiwaniu pracy.

Nasze miasto uplasowało się na 42 miejscu, otrzymując 408,4 punkty i wyprzedzając m.in. Częstochowę, Zabrze, czy Radom. Przed nami uplasowały się jednak takie miasta, jak Nowy Sącz, Jelenia Góra, czy Krosno.

- Opole nie znalazło się w czołówce polskich zrównoważonych miast na prawach powiatu. Znalazło się w przedziale miejsc 41-50. Z czterech kategorii, w które uszeregowaliśmy użyte wskaźniki (środowisko, społeczeństwo, polityka, gospodarka), Opole najsłabiej wypada we wskaźnikach środowiskowych. Gdyby tylko one były brane pod uwagę w rankingu, Opole zajęłoby przedostatnie miejsce spośród wszystkich miast! Na grupowy wskaźnik środowiska składało się łącznie około 15 danych, w tym m.in.  poziom emisji dwutlenku węgla z zakładów szczególnie uciążliwych na hektar powierzchni, wydatki gmin na ochronę powietrza atmosferycznego i klimatu na 1 mieszkańca czy zużycie energii elektrycznej na 1 mieszkańca. Z czterech wskaźników grupowych Opole najlepiej wypada jeżeli chodzi o społeczeństwo. Jest pod tym względem na 13 miejscu. Uzyskało 583,7 na 1000 możliwych, czyli 49 punktów mniej od lidera - Warszawy. Na grupowy wskaźnik "społeczeństwo" składają się m.in. takie dane jak przyrost naturalny na 1000 ludności; saldo migracji, liczba ludności w wieku poprodukcyjnym; udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem czy przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę - komentuje Iga Kamocka, koordynator projektu.

- Zastanawiają nas, ale i inspirują rankingi w których odstajemy od średniej. Chciałbym zauważyć, że jesteśmy w przededniu uruchomienia w Opolu pewnych procesów, związanych m.in. z inżynierią miejską i zarządzaniem miastem. Wierzę w to, że gdy za jakiś czas badanie zostanie powtórzone, Opole zajmie w nim wyższe miejsce - komentuje wiceprezydent Mirosław Pietrucha.

"Zrównoważony rozwój miast" to nie pierwszy raport w ramach projektu Europolis. Analitycy Polityki Insight w ubiegłym roku opracowali "Ranking miast uczących się". Zbadali również 66 miast na prawach powiatu, bardzo się od siebie różniących wielkością, strukturą społeczną itd. - Chcieliśmy sprawdzić, jak miasta wykorzystały 25 lat transformacji, czy udało im się zbudować gospodarkę opartą na wiedzy - tłumaczyli. Pod uwagę wzięli pięć obszarów: infrastrukturę produkcyjną, kapitał ludzki, infrastrukturę podstawową i komunikacyjną, skłonność do współpracy i łatwość prowadzenia biznesu.

W ogólnej klasyfikacji zwyciężyła Warszawa. Czarnym koniem całego zestawienia okazał się jednak Rzeszów, który uplasował się tuż za nią. Opole sklasyfikowano wówczas na piątym miejscu, przed Katowicami i Wrocławiem.

- To ogromne wyróżnienie dla Opola i ogromna motywacja do dalszej pracy. To dowód na to, że nasze uczelnie kształcą dobrze i robią to w sposób inteligentny, dostosowując ofertę edukacyjną do potrzeb rynku pracy. Ten mamy w mieście zróżnicowany a to też niewątpliwy atut - mówił Arkadiusz Wiśniewski, prezydent Opola

- Tego rodzaju zestawienia należy traktować bardziej jako publicystykę, niż dokument naukowy. Te wskaźniki nie są niepodważalnym miernikiem jakości. Mają natomiast za zadanie pobudzić samorządy do myślenia kategoriami zrównoważonego rozwoju - mówi Piotr Arak, starszy analityk Polityka Insight, jeden z autorów raportu. - Tym bardziej że wiele gmin ma swoje lokalne strategie zrównoważonego rozwoju, ale często to dokumenty martwe. Nikt ich nie realizuje, bo nikt nie próbował nawet brać udziału w konsultowaniu tych strategii, gdy powstawały. Są więc zgodne z ideami, ale niedopasowane do lokalnej rzeczywistości.