NIK punktuje policję i straż miejską. Za słabo działają na rzecz pieszych i rowerzystów

Piesi i rowerzyści to uczestnicy ruchu drogowego najbardziej narażeni na obrażenia. W latach 2010-2015 w Polsce miało miejsce prawie 181 tys. wypadków, w których poszkodowanych zostało ponad 239 tys. osób.

W zdarzeniach tych duży udział mieli piesi i rowerzyści. O ile w 2010 r. stanowili oni 30 proc. poszkodowanych i 39 proc. zabitych we wszystkich wypadkach drogowych, to w ciągu kolejnych pięciu lat wskaźniki te wzrosły i w 2015 r. osiągnęły poziom odpowiednio 32 proc. i 42 proc.

W Unii Europejskiej stanowią oni przeciętnie 28 proc. wszystkich ofiar śmiertelnych, a więc o 14 punktów procentowych mniej niż w Polsce.

Jednak wbrew obiegowym opiniom większość poszkodowanych to nie pijani lub niewidoczni piesi czy rowerzyści. Ofiarami są często dzieci i osoby starsze, ginące w ciągu dnia na nowych lub dopiero co zmodernizowanych drogach.

W przypadku pieszych do zdecydowanej większości zdarzeń z ich udziałem dochodzi w miejscach, które powinny gwarantować im pełne bezpieczeństwo, np. na przejściach dla pieszych i chodnikach.

Każdego roku to kierujący pojazdami w zdecydowanej większości są sprawcami tego rodzaju zdarzeń drogowych - stąd dużą rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa niechronionych uczestników ruchu odgrywają służby odpowiedzialne za zapewnienie przestrzegania prawa.

Dlatego głównym celem kontroli NIK było sprawdzenie, czy działania podejmowane przez policję i straże miejskie zapewniają bezpieczeństwo niechronionych uczestników ruchu drogowego. Badaniem objęto działania służb w okresie 2014-2015.

Przykładem nie do końca skutecznych działań może być określenie przez Komendanta Głównego Policji obowiązku typowania miejsc szczególnie niebezpiecznych dla pieszych. NIK zwraca uwagę, że brak kryteriów lub standardów  przy wyznaczaniu tych miejsc, skutkował dużą dowolnością w tym zakresie, przy jednoczesnym braku możliwości weryfikacji rzetelności realizacji tego zadania przez poszczególne komendy policji. Prowadziło to do sytuacji, w których jako szczególnie niebezpieczne wskazywane były jedne z głównych miejskich arterii komunikacyjnych.

Natomiast w Opolu, zastępca naczelnika Wydziału Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji wyjaśnił NIK, iż typowanie miejsc niebezpiecznych rozpoczął w 2015 r. dokonując samodzielnie objazdów przejść dla pieszych, mając na uwadze lokalizację zaistniałych wypadków.

Wiedzę o tych lokalizacjach uzyskał na podstawie dokumentacji zdarzeń drogowych, której weryfikacja należała do jego zakresu obowiązków. Ponadto oceniał (na podstawie zestawienia miejsc, w których doszło do wypadków z udziałem pieszych w 2015 r.), czy miało miejsce ponownie zdarzenie w konkretnych lokalizacjach, a w związku z brakiem takiej powtarzalności odstąpił od wytypowania miejsc szczególnie niebezpiecznych.

W ocenie NIK niezasadne było, w działaniach podejmowanych przez policję w celu poprawy bezpieczeństwa pieszych, skoncentrowanie się na egzekwowaniu przestrzegania przepisów ruchu drogowego głównie przez tę grupę.

Zdaniem Izby w niewystarczającym stopniu prowadzono działania wobec kierujących pojazdami - głównych sprawców wypadków z udziałem pieszych. Ze statystyk policyjnych wynika, że w latach 2012-2015 większość (ok. 60 proc.) wypadków z udziałem pieszych i rowerzystów nie została przez nich spowodowana, tylko przez kierowców.

Niestety naprawcze działania Komendanta Głównego Policji, mające spowodować częstsze ujawnianie nieprawidłowych zachowań kierujących pojazdami zagrażających bezpieczeństwu pieszych, nie doprowadziły do rozwiązania tego problemu. Pomimo wzrostu w latach 2014-2015 aktywności w zakresie ujawniania wykroczeń popełnionych przez kierujących wobec pieszych, to wciąż piesi w sposób nieproporcjonalnie wysoki w stosunku do zagrożenia, które powodują, byli objęci działaniami represyjnymi policji.

Po raz kolejny Najwyższa Izba Kontroli oceniła funkcjonowanie Systemu Ewidencji Wypadków i Kolizji (SEWiK). Wyniki kontroli wskazały na nieprawidłowości przy wpisywaniu danych do systemu.

Np. analiza całości dokumentacji znajdującej się w Wydziale Ruchu Drogowego KMP w Opolu wykazała, że funkcjonariusze nie sporządzili w okresie objętym kontrolą 20 kart zdarzeń drogowych (w tym 11 w 2014 r. oraz dziewięciu w 2015 r.); do systemu SEWiK nie zostały wprowadzone dane o 38 zdarzeniach drogowych, w tym o 29 mających miejsce w 2014 r. i dziewięciu, do których doszło w 2015 r., co w 20 przypadkach wynikało z ww. zaniechania sporządzenia kart.

Naczelnik Wydziału Ruchu Drogowego KMP w Opolu zeznał, iż możliwą przyczyną niewprowadzania kart zdarzenia drogowego do systemu SEWiK mogło być przekazanie tych kart po określonym nieformalnie tzw. zamknięciu miesiąca, czyli po 7-10 dniach od zakończenia miesiąca, ponieważ po upływie tego okresu dane z dokumentu zgodnie z przyjętą praktyką nie były już wprowadzane do systemu SEWiK.

Naczelnik WRD podkreślił, iż takie zmiany miałyby wpływ na statystykę zdarzeń, w tym na analizę zdarzeń drogowych i podał, że "nowe zdarzenia zaburzałyby przeprowadzone wcześniej analizy".

Z raportu wynika, że kontrolowane jednostki w różny sposób opracowywały analizy specjalne, które poświęcone powinny być wybranym problemom występującym w ruchu drogowym. W szczególności dotyczyło to bezpieczeństwa pieszych, dzieci, nietrzeźwości użytkowników dróg lub miejsc szczególnie zagrożonych.

Np. w KMP w Opolu przygotowana została jedna analiza specjalna, tj. analiza wypadków śmiertelnych zaistniałych na terenie działania KMP za rok 2015. "Nie dotyczyła ona w sposób szczegółowy zagadnień związanych z bezpieczeństwem niechronionych uczestników ruchu drogowego, zawierała natomiast podsumowanie danych statystycznych oraz ogólne stwierdzenia o wpływie warunków atmosferycznych i oświetlenia na wzrost wypadkowości" - czytamy w raporcie.

NIK chwali naczelnika Wydziału Ruchu Drogowego KPP w Nysie, który sporządził dwie analizy specjalne pn. "Nieprawidłowe organizacje ruchu drogowego na drogach powiatu nyskiego" (sporządzone w 2014 r.) i "Działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego na DK-46. Człowiek ? Droga ? Pojazd" (sporządzone w 2015 r.). W pierwszym opracowaniu naczelnik wskazał nieprawidłowe rozwiązania komunikacyjne, z wyszczególnieniem istoty tych nieprawidłowości i propozycji zmian. W zakresie bezpieczeństwa pieszych i rowerzystów, wyszczególniono niebezpieczne przejścia dla pieszych w Nysie oraz ulice, które piesi przechodzą w miejscach niedozwolonych ze względu na brak przejść w najbliższej okolicy. Wyjaśnił, że analizę z 2014 r. sporządził na podstawie zdarzeń drogowych, w których jako jedną z ustalonych istotnych przyczyn zaistnienia zdarzenia była niewłaściwa organizacja ruchu. Inspiracją do sporządzenia tej analizy było negowanie przez zarządców dróg zasadności wystąpień KPP (niejednokrotnie powtarzanych dla danego miejsca zdarzenia drogowego) o podjęcie działań w celu poprawy rozwiązań komunikacyjnych. Analiza ta była prezentowana na jednej z odpraw w KPP oraz została przesłana drogą elektroniczną do KWP, która przekazała ją Wojewodzie Opolskiemu.

W ocenie NIK, w kontrolowanych jednostkach straży miejskiej brakuje obiektywnej wiedzy o stanie bezpieczeństwa ruchu drogowego, co utrudnia rzetelne planowanie i realizowanie działań przez strażników miejskich, a także monitorowanie wpływu tych działań na poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego

NIK zauważa, że w Straży Miejskiej w Opolu prowadzona była Elektroniczna Książka Dyżurnego Straży Miejskiej, w której ewidencjonowane były wszystkie zgłoszenia, także te dotyczące ruchu drogowego.

Ustalono jednak, że dane te nie dawały pełnej wiedzy o stanie bezpieczeństwa na terenie miasta, występujących tendencjach w ruchu drogowym oraz o faktycznych zagrożeniach dla pieszych i rowerzystów.

NIK chwali opolskich mundurowych za udział w posiedzeniach komisji bezpieczeństwa, gdzie policjanci opiniują planowane zmiany w organizacji ruchu drogowego.

NIK chwali także KMP w Opolu za współpracę z Fundacją Pro-Lege zajmująca się popularyzacją zasad bezpiecznego zachowania i kształtowania właściwych nawyków w trakcie poruszania się na drodze, czy też Stowarzyszeniem Rowerowym "Piasta Opole" poprzez cykliczne zabezpieczanie (w każdy ostatni piątek miesiąca) przejazdu kolumny rowerzystów ulicami Opola.