Powstanie mural dla wyjątkowej opolanki. Której? Zdecydujcie [PLEBISCYT]

W plebiscycie znalazło się sześć zupełnie różnych i niesamowitych kobiet z historii Opola. To wy, drodzy czytelnicy, zdecydujecie, którą z nich uhonorować specjalnym muralem. Wcześniej na pomysł tworzenia murali dla wyjątkowych kobiet wpadły opolanki ze stowarzyszenia Manufaktura Inicjatyw Różnorodnych, które wykonały pierwszą taką pracę na murze nad Odrą w ramach projektu Moc Kobiet. Poświęciły go druhnie Marii Markuszewskiej (na zdj.).

Ani ten pierwszy mural, ani ten, który do niego dołączy z pewnością nie będą ostatnie. Postanowiliśmy połączyć siły i upamiętniać kolejne kobiety. Kogo? To wy zdecydujecie głosując w naszym plebiscycie. Można głosować do 22 marca w naszym internetowym sondażu.

Niewątpliwie fascynującą postacią dawnej historii Opola była Viola (zm. w 1251 roku) - księżna opolsko-raciborska, żona Kazimierza I Opolskiego. To jej zawdzięczamy dynamiczny rozwój miasta w XIII wieku.

- To była osoba absolutnie wyjątkowa, stała się wzorcem zachowania dla ówczesnych księżniczek opolskich - podkreśla prof. Anna Pobóg-Lenartowicz, historyczka średniowiecza, autorka książki "Energiczne, władcze, pobożne. Księżniczek i księżnych opolskich portret (prawie) własny".

Można wykluczyć, że małżeństwo Kazimierza z Violą zawarto dla celów politycznych, bo trudno wymyślić racjonalne korzyści, jakie Opole mogłoby czerpać z porozumienia z Bułgarami. Kazimierz musiał ją spotkać w drodze, podczas krucjaty, która wiodła m.in. przez Bułgarię, zakochać się i przywieźć ją do Opola. Miła odmiana w czasach, w których dobrze urodzone kobiety zmieniały domy i nazwiska dla potwierdzenia męskich sojuszy i planów.

Viola pochodziła ze znakomitego rodu, związek z taką osobą przysparzał księciu opolskiemu wiele splendoru. Kazimierz nie chciał, by Viola mieszkała w zwykłym drewnianym dworze, wszak w Bułgarii księżniczki żyły w pięknych murowanych pałacach. Postanowił więc zbudować dla niej zamek murowany, na wzór takich, jakie budowano w Bizancjum. Jako miejsce przyszłej rezydencji obrał Ostrówek. Obecność księżnej w Opolu wniosła wiele nowego do naszego miasta. Wraz z nią przybyły prawdopodobnie jej zaufane osoby, a z nimi - inny język, inne obyczaje.

Po przyjeździe Violi zaczyna się gwałtowny rozwój Opola, które rozbudowuje się i pięknieje, książę angażuje się w sojusze polityczne. Z zupełnie nieznanego i mało liczącego się władcy przeistacza się we władcę znakomitego. Możemy śmiało stwierdzić, że w dużej mierze była to zasługa Violi.

Po śmierci Kazimierza Viola przejęła władzę w imieniu swoich małoletnich synów. Nie miała z tym mentalnych problemów, bo pochodziła przecież ze świata bizantyjskiego, z Bułgarii, gdzie kobieta mogła rządzić. Gdy na horyzoncie pojawił się stryjeczny brat jej męża i chciał przejąć władzę w księstwie, Viola napisała o wszystkim do papieża, prosząc, by wziął w opiekę ją i synów; papież przychylił się do jej prośby i nakazał księciu Henrykowi oddać władzę w ręce Violi. Gdyby księżna nie zwróciła się do papieża, kto wie, czy księstwo opolskie w ogóle by samodzielnie istniało.

Pozostawiła po sobie niezwykłą osobistą pieczęć; niezwykłą ze względu na przedstawienie księżnej jako kobiety siedzącej na tronie i władczym gestem wskazującej na swoich synów. Taka pieczęć zwana jest majestatyczną.

Z Opolem związana jest Eufrozyna, córka Violi i Kazimierza, a matka Władysława Łokietka.

Podejrzewano ją o próbę otrucia pasierbów, dzieci z poprzednich związków jej męża, byleby zapewnić władzę swojemu ukochanemu synowi. Nie wiemy, ile w tych oskarżeniach było prawdy, ale nawet jeśli zostały one sfabrykowane w celu skompromitowania Eufrozyny, był to efekt obaw wobec władzy, jaką opolska księżniczka posiadała.

W swojej książce prof. Pobóg-Lenartowicz pisze: "Jej ambicje polityczne ujawniają się najbardziej po śmierci męża Kazimierza, kiedy to próbuje zneutralizować pozycję swoich pasierbów, dzieci z wcześniejszych związków swego męża".

Była córką Władysława Opolczyka, powszechnie znanego w Europie średniowiecznej władcy opolskiego. Władysław, który nie doczekał się syna, próbował dla niej zmienić istniejący stan prawny, według którego kobiety nie dziedziczyły. Próbował zapewnić jej sukcesję, ale miał pecha - jego brat miał kilku synów, więc plan spalił na panewce.

Katarzyna (ur. przed 26 marca 1367, zm. 6 czerwca 1420) była nieodrodną córką swego ojca - wykształcona, energiczna, zdecydowana. Jej męża, księcia głogowsko-żagańskiego Henryka, nazywano Katarzynkiem, czyli po prostu mężem swojej żony, jak byśmy dziś powiedzieli. Katarzynę zaś nazywano matką Katarzyną, a to z racji jej wszechstronnej działalności charytatywnej.

Doczekała się bardzo ładnego nagrobka, ufundowanego przez synów, na którym widać, że stopami depcze postać utożsamianą z husytami. Synowie podjęli próbę wyniesienia jej na ołtarze. Dziś jej osoba jest kompletnie nieznana.

Julia Friedlander z domu Lewy była żoną Marcusa Friedlaendera, założyciela opolskiego browaru Zamkowego.

Friedlaenderowie byli najzamożniejszą żydowską rodziną w Opolu. Małżeństwo miało 11 dzieci - 9 synów (najstarszy nosił imię Siegfried) i dwie córki - Annę i Paulinę.

Julia znana była w XIX-wiecznym Opolu z tego, że angażowała się w akcje charytatywne, wypełniając w ten sposób jeden z nakazów judaizmu, mówiący o dzieleniu się tym, co posiadamy, z potrzebującymi.

Pomagała ofiarom powodzi i innych klęsk żywiołowych oraz ubogim bez względu na ich narodowość, a za opiekę nad żołnierzami rannymi w wojnie francusko-pruskiej otrzymała nawet Order Luizy I klasy - najważniejsze odznaczenie, jakie mogły uzyskać kobiety w Prusach.

Niezwykłą postacią XIX-wiecznego Opola, tworzącą w części jego ówczesny folklor, była też Selma Ehlers, zwana "Mateczką".

Selma Ehlers była właścicielką restauracji Kaiserkrone (Korona Cesarska), znajdującej się na rogu ówczesnych Malapner i Bismarckstrasse - dziś Ozimskiej i Kołłątaja - gdzie przez wiele lat mieściła się restauracja U Mnicha, a obecnie jest Pivnica Bohema na zdj.).

Dla wielu opolskich pijaków Selma była to po prostu "Muttel" ("Mateczka"), bo nigdy nie żałowała im alkoholu. - Gdy do jej lokalu przyszedł spragniony gość, a był niewypłacalny, "Mateczka" zawsze nalała mu kolejkę, albo i więcej, nie żądając zapłaty - opowiada historyk Maciej Borkowski.

Była dzięki temu ulubienicą miłośników napojów wyskokowych, ale też wielkim utrapieniem ich żon i matek.

Selma dawała swoim klientom alkohol - jak byśmy to dzisiaj powiedzieli - "na zeszyt", mimo że było to wówczas niedozwolone. Widocznie jednak restauracja prosperowała na tyle dobrze, że mogła sobie pozwolić na taką wielkoduszność, którą jej goście zresztą bardzo doceniali. W 1909 roku, kiedy obchodziła siedemdziesiąte urodziny, w "Oppelner Zeitung" ukazał się artykuł pochwalny na jej cześć.

Jednak nadużyciem byłoby stwierdzenie że "Kaiserkrone" była mordownią. Restauracja miała swoją renomę, bywali w niej ludzie majętni i eleganccy, znajdowały się tutaj scena i kolumnady. Z pewnością dzięki temu "Mateczkę" było stać na to, aby nie odmawiać napitku spragnionym i potrzebującym.

Była wybitną poetką i eseistką. Pochodziła z rodziny słynnego malarza Leona Wyczółkowskiego. Urodziła się w 1941 roku w Warszawie, ukończyła filologię polską w opolskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej i zamieszkała w Opolu.

Pracowała w wydawnictwie Uniwersytetu Opolskiego, kilkanaście lat współpracowała z Radiem Opole, omawiając nowości książkowe. Była także członkiem redakcji kwartalnika "Strony".
Debiutowała w 1958 roku w "Odrze". Po wczesnym debiucie - w wieku zaledwie siedemnastu lat - zrezygnowała jednak z pisania na całe ćwierć wieku. Powrót do twórczości przyniósł cenione przez czytelników i krytyków (poetka otrzymała kilka prestiżowych nagród, miewała entuzjastyczne recenzje) tomiki wierszy: "Skóra węża", "Gdzie piołun rośnie", "Ptaszysko", "Balkon bez poręczy", "Gwar utajony", "Smocza samotność", "Wstęp do teorii jawy", "Ulica Równoległa", "Bilet na wodolot", "Portret z duszą na ramieniu".
- Była poetką niezwykle wrażliwą, interesującą, a przy tym niezbyt znaną i niestety niedocenioną - mówi prof. Stanisław S. Nicieja.

Jan Neuberg we wspomnieniu o Wyczółkowskiej przytacza słowa Jacka Gutorowa, który napisał o twórczości poetki: "Gdyby chcieć usytuować opolską pisarkę na mapie polskiej literatury współczesnej, to należałoby umiejscowić ją pośród innych mistrzów poetyckiej powściągliwości, cyzelatorów frazy, wielbicieli i znawców ciszy, potrafiących zawiesić głos w środku wiersza i nadać temu gestowi wyjątkowe znaczenie".
Irena Wyczółkowska była członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.