Kirkut społeczności żydowskiej znajduje się przy ul. Granicznej. Cmentarz powstał równo dwieście lat temu, gdy opolska gmina żydowska wykupiła od rolnika Józefa Kurpiersa grunt mieszczący się obecnie na terenie Nowej Wieś Królewskiej.
Umiejscowienie było strategiczne. Bliska odległość od granic miasta oraz brak jakiekolwiek zabudowy wokół sprawił, że przedstawiciele 12 rodzin żydowskich postanowili uruchomić tutaj pierwszy w okolicy cmentarz, na którym chowane były wyłącznie osoby wyznania mojżeszowego.
- Większość nagrobków to ortodoksyjne macewy z inskrypcjami wyłącznie w języku hebrajskim. Groby nakierowane są także w jednym kierunku, który wskazuje Jerozolimę. Żydzi wierzą bowiem, że gdy przyjdzie Mesjasz, to zmarli zmartwychwstaną i muszę wtedy wiedzieć, w jakim kierunku iść - wyjaśnił dr Maciej Borkowski.
Pierwszego pogrzebu na opolskim cmentarzu żydowskim dokonano w 1822 roku, kiedy to pochowano na nim nauczyciela Gimpela Poznera. Ówczesna nekropolia była jednak niewielka i zajmowała teren około 12 arów. Po ponad czterdziestu latach Żydzi postanowili powiększyć cmentarz i w tym celu dokupili kolejne tereny pól uprawnych. W taki sposób utworzono drugą kwaterę, a na przełomie XIX i XX wieku dołączono także trzecią.
- Macewy wykonywane były z piaskowca, dlatego nie przydały się kamieniarzom po II Wojnie Światowej. Natomiast część nagrobków z tego cmentarza stanowiło rezerwuar darmowego surowca. Z tego względu ta najstarsza część cmentarza jest najlepiej zachowana - objaśnił historyk.
Ostatni pochówek na cmentarzu odbył się w maju 1940 roku, gdy pochowana została krawcowa Paula Zara-Tokus.
Pogrzeby Żydów na opolskim kirkucie były bardzo skromne. Starano się nie epatować bogactwem, dlatego macewy nawet zamożnych opolan urzekają prostotą.
Rabin Adolph Wiener, honorowy obywatel Opola, został pochowany 1895 roku w drewnianej trumnie przykrytej żałobną tkaniną.
- Rabin nie chciał ozdób ani mów. Tylko ówczesny przewodniczący gminy żydowskiej w krótkich słowach przedstawił sylwetkę tego duchownego. Ten nagrobek idealnie przedstawia mentalność osób, które były Żydami, ale czuli się Niemcami - tłumaczył Borkowski.
Opolski historyk wyjaśnia, że inskrypcje zarówno rabina Wienera jak i jego małżonki wykonano w języku niemieckim, a żeby podkreślić fakt bycia przez nich Żydami, na górze pomnika umieszczono Gwiazdę Dawida.
Dr Borkowski zwrócił uwagę na mnogość motywów pojawiających się na macewach. Jednym z nich była klepsydra ze skrzydłami ulatującymi do nieba, która oznacza metaforę przemijania i ulotności chwili.
Wyrycie na nagrobku złamanego drzewa świadczyło o tym, że zmarły odszedł w bardzo młodym wieku lub jego śmierć była nagła i niespodziewana. Dłonie w geście błogosławieństwa oznaczają, że zmarły był kapłanem. Przechylony dzban, z którego wylewa się woda, jest symbolem pokolenia Lewitów, a wyryty lew symbolem pokolenia Judy.
Jeśli na nagrobku znajduje się otwarta księga, oznacza to, że zmarły był uczonym. W tradycji żydowskiej na grobach kobiet pojawiają się natomiast świece i świeczniki, co nawiązuje do obowiązków kobiety jaki było zapalanie świec szabatowych i chanuki oraz ich błogosławienie.
Na cmentarzu spoczywa także Margaliot Schnitzer, babcia Emina Paszy, której grób z 1840 roku jest jednym z najstarszych na opolskiej nekropolii.
Margaliot Schnitzer zdążyła jeszcze zobaczyć urodzonego w marcu tego samego roku swojego wnuka Eduarda Schnitzera, którego później świat zapamięta jako Emina Paszę. Ten urodzony w rodzinie niemiecko-żydowskiej chłopak zasłynął jako lekarz na żołdzie armii tureckiej, a później także w siłach anglo-egipskich. Był znanym podróżnikiem i odkrywcą w Afryce oraz gubernatorem kierującym garnizonem w czasach powstania Mahdiego, o czym wspomina powieści "W pustyni i w puszczy" Henryk Sienkiewicz.
- Emin Pasza urodził się w domu przy ulicy Stockgasse, dzisiejszej ulicy Minorytów. Był to człowiek obdarzony niesamowitą energią i chęcią poznawania świata. Jego życiorys udowadnia, że można urodzić się nad Młynówką w Opolu, a później zapisać się na kartach historii - przekonywał Borkowski.
Na cmentarzu został pochowany także bogaty opolski kupiec Samuel Gurassa, który w XIX wieku był właścicielem kamienicy stojącej u zbiegu ulic Osmańczyka, Książąt Opolskich i Rynku. Na parterze prowadził tam znany w całym Opolu sklep z odzieżą.
- Widzimy tu inskrypcję ortodoksyjną w języku hebrajskim, a także charakterystyczne krótkie wierszowane wspomnienia o zmarłym, w których często podkreślano ich pobożność. Gurassa był wtedy tak popularny, że adresując list do niego, nie trzeba było wcale znać adresu. List i tak szczęśliwie dotarłby do adresata - wyjaśnił Borkowski.
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze