Szlak knajp i lokali dawnego Oppeln. Gdzie losowano kozła, gdzie alkohol dawano na kreskę? [ZDJĘCIA]

W miejscu, gdzie zaczynają się arkady, pod numerem 26, istniała kawiarnia "Lindau Winterfeld".

- Takich kawiarni w miastach Górnego Śląska było sporo. Tutaj amatorzy dobrej kawy mogli się jej napić. Teraz niedaleko jest lokal, który serwuje i kawę, i piwo, więc charakter tego miejsca został zachowany - zauważa dr Borkowski.

Pod numerami 30-32 kamienicy w Rynku przez kilkadziesiąt lat kwitł handel winem i probiernia wina Salomona Kassela. Firma ta istniała w tym miejscu od lat 60. XIX wieku do lat 30. XX wieku.

Łukowate okno i wejście, które pozostało do dzisiaj to pozostałość właśnie po tej winiarni. Co ciekawe, winiarnia działała jeszcze wtedy, gdy z jednego okien budynku powiewała złowrogo flaga ze swastyką.

Pod numerami 4 i 5 w Rynku mieściła się winiarnia i restauracja Siwinny. - To była bardzo znana winiarnia, na dole budynku mieściła się sala restauracyjna, na piętrze był gabinet dla specjalnych gości. Pan Siwinna posiadał też piwnice, w których przechowywał wino. To był lokal bardzo chętnie odwiedzany zwłaszcza, że znajdował się tuż przy ratuszu. Urzędnicy mając chwilę wolnego wyskakiwali na lampkę wina - opowiada dr Maciej Borkowski.

Do 1945 roku w tym miejscu stał dwuwieżowy budynek z czarnym orłem na frontonie. W środku mieścił się hotel Pod Czarnym Orłem [niem. Zum Schwarzen] Adler], który - jak opowiada dr Borkowski - dysponował bardzo dobrą restauracją, był chętnie odwiedzany, organizowano tam różne uroczystości, m.in. w 1897 roku przywitano rabina Leo Baecka, a 10 lat później pożegnano go w tym hotelu.

- Ten hotel ma wiele ciekawych historyjek, m.in. taką, że na podwórzu hotelu pewien młody włóczęga postanowił przeszukać bagaże dyrektora późniejszej cementowni Groszowice. Najbardziej spodobała mu się jesionka pana dyrektora, którą na siebie założył. Najprawdopodobniej zmożony destylatem usnął wśród tych kufrów, rano został znaleziono przez obsługę hotelu i aresztowany - opowiada dr Maciej Borkowski.

Restauracja o tej nazwie [niem. Zum Weissen Pascha], należąca do rodziny Glauerów, mieściła się pod numerem 19 ulicy Koraszewskiego [dawniej Oderstrasse]. - Legenda głosi, że nazwano restaurację na cześć Emina Paszy, podróżnika, który urodził się niedaleko stąd, bo na dzisiejszej ulicy Minorytów - mówi dr Borkowski.

To był bardzo znany i chętnie odwiedzany lokal, znany m.in. z tego, że urządzał dla stałych gości losowanie żywego kozła, wygrana najprawdopodobniej zwalniała z opłaty rachunku.

Właściciele restauracji zamieszczali ogłoszenia w prasie by zachęcić do odwiedzania swoich lokalu. W 1904 roku August Glauer zamieścił ogłoszenie informując, że po krótkich cierpieniach zakończy u niego życie tłusta świnia, a on rano zaprasza na gotowaną wieprzowinę, a wieczorem na świeżą kiełbasę. Zaznaczył także, że nikt z pragnienia u niego cierpieć nie będzie.

W budynku, który teraz pełni siedzibę biskupa opolskiego, przed II wojną światową mieściło się duży lokal rozrywkowy, gdzie można było zjeść, napić się dobrego alkoholu, pograć w kręgle. Był też plac zabaw dla dzieci oraz nieduży kort tenisowy.

Tutaj, gdzie teraz jest blok mieszkalny, przed laty mieścił się znany hotel Huch; jako jeden z pierwszych w Oppeln miał centralne ogrzewanie, specjalne garaże dla samochodów gości.

Z hotelem wiąże się tragiczna historia. 16 grudnia 1944 roku Amerykanie bombardowali miasto, mieli zniszczyć mosty na Odrze. W hotelu odbywało się przyjęcie weselne, które zostało przerwane przez nalot, zginęło kilkadziesiąt osób, w tym dzieci, sam hotel Huch został rumowiskiem.

O klientów dbały też piwiarnie. Należąca do Johanna Karrascha piwiarnia znajdowała się na ul. Ludwigstrasse 4, obecnej Powstańców Śląskich, z kolei pod numerem 4 na ul. Krakowskiej swój lokal miał Noe Danziger, to był jeden z najlepszych browarów w Opolu.

W pewnym momencie okazało się, że Danziger nie może rozbudować swojego browaru, bo znajdował się on w ciasnej, zwartej zabudowie, musiał z browarnictwa zrezygnować.

- Inni nie zrezygnowali, w pewnym momencie mieliśmy w Opolu sześć browarów. Największy był Browar Zamkowy, znajdował się tam, gdzie teraz mieści się lodowisko Toropol. Na początku XX wieku największym browarem został Browar Akcyjny na pl. Kopernika - wylicza dr Borkowski.

Przed 100 laty w tym miejscu znajdował się lokal "Automaten Restaurant". Lokal był samoobsługowy, jeden z pierwszych tego typu w Oppeln.

fot. Anna Pawlak

Po drugiej stronie ulicy - tak jak teraz  znajdował się lokal z wędlinami, prowadzony przez rodzinę Wockich, jak któryś z klientów samoobsługowej restauracji zgłodniał, przychodził tutaj.

- Przed wielu latu znajdował się w tym miejscu hotel Form, założył go Johan Form, wybitny hotelarz, którego grób zachował się na cmentarzu przy ul. Wrocławskiej. Główna sala balowa hotelu była przez wiele dziesięcioleci tym miejscem, w którym organizowano największe przyjęcia, bale m.in. doroczny bal cesarski z okazji urodzin cesarza. Tak było aż do roku 1914, gdy wybuchła I wojna światowa i cesarz Wilhelm II zakazał organizowania swoich urodzin - opowiada dr Maciej Borkowski.

Za każdym razem za organizację balu odpowiadał komitet, którzy tworzyli ludzie najbardziej znani w Opolu, urzędnicy, duchowni. Bal był płatny, wstęp kosztował 2,5 marki, pieniądze te zostały przeznaczane na dzieci z domu dziecka, który mieścił się w dzisiejszym budynku Collegium Minus na pl. Kopiernika.

Tam mieścił się hotel Monopol, którego właściciel chwalił się piwnicą z wieloma tysiącami butelek zacnego wina. Można tam było nie tylko zanocować, ale także dobrze zjeść i napić się.

Hotel ten istniał do początków lat 70., tam funkcjonował słynny bar Zgoda, który był podzielony na część pijącą i niepijącą. Tam, jak opowiada historyk, panowie bardzo często wymieniali argumenty pięściami. I nie tylko.

W tym budynku przed laty mieścił się lokal Kaiserkrone, czyli Cesarska Korona, który prowadziła Selma Ehlers. - Budynek praktycznie nie zmienił się od tamtych czasów. Było miejsce, gdzie można posiedzieć latem, scena dla artystów. Ten lokal nie różniłby się niczym od innych, gdyby nie pani Selma Ehlers, która nazywana była przez opolskich smakoszy alkoholu "mateczką" - mówi dr Borkowski.

Kobieta była znana z tego, że można się było u niej napić na kredyt. Mimo, że było to karalne. Nie pomagały ani prośby ani groźby żon, matek czy sióstr panów, którzy za kołnierz nie wylewali.

- Dlatego gdy w 1909 roku kończyła 70 lat, w Oppelner Zeitung napisano pochwalny tekst na jej cześć, w którym się cieszono, że jest taka pani, która spragnionych napoi. Oczywiście, nie napisano, że poiła przede wszystkim alkoholem - zauważa historyk.

Kobietę stać było na sprzedaż na kreskę [niem. borg], bo piękny lokal z ogrodem przynosił jej duży zysk.

Na wprost Kaiserkrone mieścił się hotel Germania. Jego właściciel o ciekawym nazwisku Kellner, żeby wygrać konkurencję z niedaleko położonym hotelem Monopol, otworzył w 1901 roku wielką salę bilardową i hotel Germania stał się mekką miłośników tej gry.

Niedaleko, na Małym Rynku, był kolejny hotel, który prowadził Stanislaus Skrzipczyk. Jak podkreśla dr Borkowski, miejsce to wyróżniała sala balowa, koncertowa i teatralna, obiady z hotelowej kuchni można było zamówić z karty i w abonamencie.

W Oppeln piło się często i chętnie, więc władza postanowiła walczyć z alkoholizmem. Podejrzanych o taki stan stawiono przed sądem. Jeżeli kogoś sądownie uznano za alkoholika, to informowano o tym w prasie. Podawano nie tylko imię i nazwisko danej osoby, ale także jego adres zamieszkania.

Podawanie mu alkoholu lub namawianie do picia na początku XX wieku było karane grzywną w wysokości 60 marek. To bardzo duża suma, rabin Leo Baeck zarabiał wówczas 250 marek miesięcznie.

W grę wchodził także areszt, jeśli namawiający nie jest w stanie zapłacić tych pieniędzy. W czasie I wojny światowej, żeby walczyć z pijaństwem, policjanci zatrzymywali pijanego człowieka i pytali, w którym lokalu był po raz ostatni. Taki lokal był zamykany, a właściciel musiał zapłacić grzywnę.

Jak zauważa dr Maciej Borkowski, pijaństwo miało swoje tragiczne skutki. W lipcu 1911 roku mocno pijany robotnik o nazwisku Artl wyrzucił z domu żonę i umierające malutkie dziecko.

Z kolei w 1906 roku od śmierci z przepicia nie udało się uratować szewca Kubisa. Zdarzały się także napaści - jak w 1906 roku na Breslauerplatz [dzisiejszy pl. Piłsudskiego] - pijanych mężczyzn na otwierających gospodę.

Co ciekawe, w opolskich lokalach kwitł także hazard. Jak opowiada dr Borkowski, w kwietniu 1909 roku prasa donosiła o odkryciu w jednym z lokali nielegalnego kasyna do gry. Okazało się, że za tym nielegalnym interesem stał kelner.